zkEVM là gì và các loại zkEVM phổ biến hiện nay
Nhà giao dịch thông minh không bao giờ trả phí đầy đủ. Sử dụng mã giới thiệu này để tiết kiệm trọn đời: Binance WZ9KD49N / OKX 26021839
zkEVM là gì và các loại zkEVM phổ biến hiện nay
Trong bối cảnh Ethereum đối mặt với bài toán mở rộng quy mô, các giải pháp Layer 2 như zk-Rollup ngày càng được chú trọng. Trong đó, zkEVM (Zero-Knowledge Ethereum Virtual Machine) nổi lên như một công nghệ then chốt, hứa hẹn mang lại khả năng mở rộng mà vẫn giữ nguyên tính tương thích với hệ sinh thái Ethereum. Nhưng zkEVM thực chất là gì, và tại sao lại có nhiều “loại” zkEVM khác nhau?
zkEVM là gì?
zkEVM là một máy ảo tương thích với Ethereum Virtual Machine (EVM), được thiết kế để thực thi các giao dịch off-chain và tạo ra bằng chứng zero-knowledge (ZK-proof) xác minh tính đúng đắn của chúng. Nhờ đó, mạng Ethereum chỉ cần xác minh bằng chứng thay vì xử lý từng giao dịch, giúp tăng tốc độ và giảm chi phí.
“zkEVM cho phép các nhà phát triển viết hợp đồng thông minh bằng Solidity như bình thường, nhưng chạy trên một hệ thống hiệu quả hơn nhờ ZK-proof.”
Điểm mấu chốt của zkEVM không chỉ nằm ở hiệu suất, mà còn ở mức độ tương thích với EVM gốc. Tùy theo cách tiếp cận kỹ thuật, các dự án zkEVM được phân loại theo mức độ tương thích — từ gần như hoàn hảo đến chỉ hỗ trợ một phần.
Phân loại các nhóm zkEVM
Dựa trên tiêu chí do Vitalik Buterin đề xuất, zkEVM hiện được chia thành 4 nhóm chính, phản ánh sự đánh đổi giữa hiệu suất, độ phức tạp và mức độ tương thích với EVM.
Nhóm 1: Tương thích EVM hoàn toàn
Nhóm này tái tạo chính xác cách EVM hoạt động, bao gồm cả các chi tiết nhỏ như opcode, gas cost và lỗi xử lý. Mục tiêu là đảm bảo mọi hợp đồng Solidity hiện có đều chạy mà không cần sửa đổi.
- Ưu điểm: Tương thích tối đa, dễ tích hợp cho nhà phát triển.
- Nhược điểm: Hiệu suất thấp do phải mô phỏng chính xác môi trường EVM.
- Ví dụ: Scroll, Taiko.
Nhóm 2: Tương thích EVM ở mức bytecode
Các zkEVM trong nhóm này thay đổi cách thực thi bên trong nhưng vẫn giữ nguyên bytecode EVM. Nghĩa là Solidity không cần biên dịch lại, nhưng một số hành vi “edge case” có thể khác biệt.
- Ưu điểm: Cân bằng giữa hiệu suất và tương thích.
- Nhược điểm: Vẫn có rủi ro về sự khác biệt nhỏ trong hành vi runtime.
- Ví dụ: zkSync Era (trước đây thuộc nhóm này, nhưng hiện tại có điều chỉnh).
Nhóm 3: Tương thích ở mức ngôn ngữ lập trình
Nhóm này không chạy bytecode EVM, mà thay vào đó biên dịch lại Solidity (hoặc ngôn ngữ cao cấp) sang một máy ảo tùy chỉnh hỗ trợ ZK-proof. Hợp đồng cần được biên dịch lại, nhưng logic không thay đổi.
- Ưu điểm: Hiệu suất cao hơn nhờ tối ưu hóa cho ZK.
- Nhược điểm: Không tương thích trực tiếp với công cụ EVM hiện có (như debugger).
- Ví dụ: Polygon zkEVM (trước đây), Linea (có yếu tố nhóm này).
Nhóm 4: Máy ảo ZK tùy chỉnh, không tương thích EVM
Đây là các hệ thống ZK-Rollup hoàn toàn riêng biệt, không cố gắng bắt chước EVM. Chúng có thể hỗ trợ Solidity qua biên dịch lại, nhưng không đảm bảo tương thích.
- Ưu điểm: Tối ưu hiệu suất và chi phí tối đa.
- Nhược điểm: Nhà phát triển phải học lại hệ sinh thái mới.
- Ví dụ: StarkNet (dùng Cairo, không phải EVM).
So sánh nhanh các nhóm zkEVM
| Nhóm | Mức tương thích | Hiệu suất ZK | Khả năng tích hợp |
|---|---|---|---|
| Nhóm 1 | Rất cao | Thấp | Tốt nhất |
| Nhóm 2 | Cao | Trung bình | Tốt |
| Nhóm 3 | Trung bình | Cao | Trung bình |
| Nhóm 4 | Thấp | Rất cao | Kém |
Câu hỏi thường gặp
zkEVM có phải là một loại Layer 2 không?
Đúng vậy. Hầu hết zkEVM hiện nay được triển khai dưới dạng Layer 2 (cụ thể là zk-Rollup) để mở rộng Ethereum mà vẫn kế thừa bảo mật từ chuỗi chính.
Tôi có cần học lại Solidity để dùng zkEVM không?
Không, nếu bạn dùng zkEVM thuộc nhóm 1 hoặc 2. Với nhóm 3 trở lên, bạn vẫn viết bằng Solidity nhưng có thể cần điều chỉnh nhỏ hoặc dùng trình biên dịch riêng.
zkEVM có hỗ trợ MetaMask không?
Có. Các zkEVM tương thích EVM (nhóm 1–3) đều tương thích với ví như MetaMask, chỉ cần thêm mạng RPC tương ứng.
Tại sao không phải tất cả zkEVM đều chọn nhóm 1?
Vì nhóm 1 rất khó xây dựng và kém hiệu quả về mặt ZK-proof. Nhiều dự án chọn đánh đổi một chút tương thích để đạt hiệu suất cao hơn.
zkEVM có an toàn hơn Optimistic Rollup không?
Về mặt lý thuyết, zkEVM cung cấp bảo mật nhanh hơn nhờ bằng chứng toán học, trong khi Optimistic Rollup dựa vào cửa sổ tranh chấp (7 ngày). Tuy nhiên, cả hai đều an toàn nếu được triển khai đúng.
🚀 Bắt đầu hành trình trading của bạn:
Đăng ký tài khoản Binance hoặc OKX với mã giới thiệu của chúng tôi để nhận hoàn phí giao dịch lên đến 50%!
